Gıda "doğrudan insan tüketimine sunulmayan canlı hayvanlar, yem, hasat edilmemiş bitkiler, tedavi amaçlı kullanılan tıbbi ürünler, kozmetikler, tütün ve tütün mamulleri hariç insanlar tarafından yenilen, içilen ve yenilmesi, içilmesi beklenen işlenmiş, kısmen işlenmiş veya işlenmemiş her türlü madde" olarak nitelendirilir (Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete, Sayı: 32169, 20.04.2024). Gıda takviyeleri ile gıda arasındaki temel farkın, gıda takviyelerinin gıdalardaki bileşenlerin veya etken maddelerin daha derişik hale getirildiği formülasyonlar olduğu görülür.
Gıda takviyeleri veya diğer ifade ile takviye edici gıdalar, Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği’nde “normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünleri,” ifade etmektedir (Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği, Resmi Gazete, Sayı: 28737, 16.08.2013, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/08/20130816-16.htm).
Diğer taraftan gıda takviyeleri ilaçlarla benzer formlarda satıldığı için veya sağlıkla ilişkilendirildiği için ilaçlarla karıştırılabilmektedir. Ancak, gıda takviyeleri ilaç değildir. Gıda takviyeleri sağlıklı yaşamı desteklemek amaçlı destekleyici ürünlerdir.
Gıda takviyeleri altı ana başlık altında gruplandırılabilmektedir.
Vitamin ve Mineral Takviyeleri: C vitamini, D vitamini, demir, kalsiyum, magnezyum gibi vücutta eksikliği sıkça görülen vitamin ve mineralleri içeren takviyelerdir.
Amino Asit Takviyeleri: Vücut için gerekli olan amino asitleri sağlayan bu takviyeler, özellikle sporcular tarafından kas gelişimini desteklemek amacıyla tercih edilir. Son yıllarda özellikle kollajen ve türevleri sıkça karşımıza çıkmaktadır.
Bitkisel Takviyeler: Bitki özleri veya bitkisel bileşenler içeren takviyelerdir. Örneğin, zerdeçal, ginseng, yeşil çay özleri gibi bileşenler, antioksidan özellikleri veya bağışıklık sistemini destekleyici etkileriyle bilinirler.
Omega-3 ve Balık Yağı Takviyeleri: Omega-3 yağ asitleri, kalp sağlığını desteklemek, iltihaplanmayı azaltmak ve beyin fonksiyonlarını iyileştirmek için kullanılır.
Probiyotikler: Sindirim sağlığını iyileştirmek ve bağırsak florasını dengelemek için kullanılan yararlı bakterilerdir.
Sporcu Takviyeleri: Protein tozları, kreatin, BCAA (dallı zincirli amino asitler) gibi takviyeler, özellikle spor yapan bireylerin kas gelişimi ve performansını destekler.
Gıda Takviyelerinin Kullanımı ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
İhtiyaç Tespiti: Takviye almadan önce, vücudun gerçekten eksiklik yaşadığı bir besin öğesi olup olmadığını tespit etmek önemlidir. Bu amaçla kan testleri veya doktor tavsiyeleri yol gösterici olabilir.
Dozaj: Takviyelerin aşırı miktarda kullanılması sağlık sorunlarına yol açabilir. Önerilen dozajların dışına çıkmamak gereklidir.
Kalite ve Güvenilirlik: Piyasada birçok farklı marka ve kalite standartlarında takviye bulunur. Güvenilir, sertifikalı ve sağlık otoriteleri tarafından onaylı ürünler tercih edilmelidir.
Yan Etkiler ve Etkileşimler: Bazı takviyeler ilaçlarla etkileşime girebilir veya alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Özellikle hamileler, emziren anneler ve kronik hastalığı olan kişiler doktorlarına danışmadan takviye kullanmamalıdır.
Gıda takviyeleri, dengeli ve yeterli bir beslenmenin yerine geçmez; sadece destekleyici rol oynarlar. Doğru kullanım ve bilinçli tercihlerle, genel sağlık ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilirler.
Comments